Pandas / çocuklarda streptokokların neden olduğu nöropsikiyatrik hastalıklar

Enfeksiyon hastalıkları ve nörolojik bozukluklar arasındaki ilişki uzun yıllardan beri bilinmektedir. Virüsler, bakteriler ve diğer etmenler ciddi nörolojik bozukluklara yol açmaktadır. Çoğu zaman hastalık tablosunun tanımlanmaması veya gerekli tedavinin zamanında uygulanmaması sonucu yaşam boyu etkilenebilecek tablolar ortaya çıkmaktadır.

Bu yazımızda Grup A Beta hemolitik streptokokların (halk diliyle beta mikrobu) neden olduğu nöropsikiyatrik bozukluk olan PANDAS klinik tablosuna ait bilgiler özetlenecektir.

PANDAS ; Grup A hemolitik streptokok (GABS) enfeksiyonundan sonra gelişen obsessif kompülsif bozukluk (OKB) ve/ veya tik gelişen çocukları tanımlamak için kullanılmıştır.

Obsessif kompulsif bozukluk (OKB) Mantıksız düşünce ve takıntıların insanı sürekli tekrar eden davranışlar sergilemesine zorlayan psikolojik bir hastalıktır. Takıntı hastalığı olarak tanımlanmaktır.

Tik istem dışı gerçekleşen kas kasılmalarının tümüdür.

PANDAS İngilizcede çocuklarda streptokok enfeksiyonu ile birlikte gelişen otoimmun nöropsikiyatrik hastalık kelimelerinin baş harfleri alınarak oluşturulmuştur.

Özetle söylenecek olursa çocuk boğaz enfeksiyonu geçiriyor (GABS) ve bu enfeksiyonla ilintili olarak nöropsikiyatrik bulgular ortaya çıkıyor. Ortaya çıkan bu tablo PANDAS olarak yorumlanmaktadır.

PANDAS ‘ın klinik bulguları nelerdir?

Belirtilerin 3 yaş ile ergenlik dönemi arasında ortaya çıkması

Ani başlangıç göstermesi ve bulguların zaman zaman alevlenme göstererek oluşması

Takıntı (OKB) veya tiklerin bulunuşu

GABS enfeksiyonu ile ilişkinin saptanması

Alevlenmeler sırasında nörolojik bulguların görülmesi.

Hastalığın ani başlaması ve alevlenmeler göstermesi özellik taşımaktadır.

PANDAS ‘ın yaygın bir hastalık olup olamadığı bilinmemektedir. Tanımı 20 yıl önce yapılmış olup bu konudaki bilgi yetersizliği tanının gözden kaçmasına neden olmaktadır.Erkeklerde kızlara oranla daha sık görülmekte ve ailesinde akut eklem romatizma bulunan çocuklarda hastalık daha fazla tanımlanmaktadır.Bazı vakalarda ise streptokok enfeksiyonu takip eden 4 ile 6 haftada belirtiler ortaya çıkar. Bu hastalarda antibiotik tedavinin yetersiz olduğu veya uygulanmadığı düşünülmektedir. Son verilere göre 200 çocuktan bir tanesi PANDAS tablosunu göstermektedir. Diğer bir deyişle OKB ve tikli çocukların %25 de PANDAS tanımlanmaktadır.

Grup A streptokok enfeksiyonu geçiren her çocuk PANDAS tablosu gösterebilir mi sorusunun yanıtı net olarak hayırdır.Ancak GABS enfeksiyonunu sık geçiren çocuklarda bu tablo oluşmaktadır. PANDAS ‘ın otoimmun bir mekanizma sonucunda oluştuğu ve beyinde bazal ganglionları tuttuğu ve fonksiyonlarda bozukluk olduğu düşülmektedir.

PANDAS ‘lı hastalarda

Boğaz kültürü

ASO ve Anti-DNase B titrasyonu periodik olarak incelenmelidir.

Bu hastalarda boğaz enfeksiyonu öyküsü dikkatle izlenmelidir.

Radyolojik olarak gereken vakalarda Kraniyel Manyetik Rezonans incelenmesi yapılabilir.

Hastalığın tanısı klinik olarak konulmaktadır. Ancak bazı laboratuvar incelemelerinin de önemi vardır.

Bugün PANDAS’lı çocukların tanısı kadar tedavisinde sorun teşkil etmektedir.

Hasta çocuk psikiyatrisi ve çocuk enfeksiyon uzmanı birlikte takip ederek tedavi planlanmalıdır.

Tedavi ;

– Antibiotik tedavisi

– İmmunolojik tedavi

– Nöropsikiyatrik tedavi başlıkları altında planlanır.

– Antibiotik tedavisinde 2-4 hafta süre ile uygun antibiotik başlanır, hastanın kliniği izlenir. Klinik bulgular da değişiklik olmazsa antibiotik tedavisi değiştirilir.2.’inci bir antibiotik 10-14 gün süre ile verilir. Bu hastalara uzun süreli koruyucu antibiotik tedavisi önerilmektedir.

İmmunolojik tedavi

Plazmaferez

IVIG

Steroid
tedavisi yapılabilir.

Hastalarda aynı zamanda çocuk psikiyatri tarafından gereken nöropsikiyatrik tedavi uygulanır. PANDAS tanısı olan çocuklarda obsessif kompülsif bozuk ve /veya tiklerin yanı sıra

Anksiyete

Kişilik değişiklikleri

Dikkat eksikliği

Uyku bozuklukları

Gece işemeleri

Matematik ve yazma becerisinde azalma görüldüğü vurgulanmaktadır.

Tanı alamayan veya tedavi edilmemiş vakalarda ise nöropsikiyatrik bulgular bir ömür boyu devam edebilmektedir.

Sonuç olarak nöropsikiyatrik bulguları olan çocukların mutlaka enfeksiyon açısından değerlendirilmesi önemli olduğu unutulmamalıdır.

Anahtar kelimeler;

– Pandas

-Grup A beta hemolitik streptok

-Beta mikrobu(GABS)

-Obsessif kompulsif bozukluk

-Çocuklarda tik

-Antibiotik tedavisi

-İmmünolojik tedavisi

-Nöropsikiyatrik tedavi

Prof. Dr. Nuran Gürses

Çocuk ve Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Uzmanı