Çocukların diş yapısını etkileyen kötü alışkanlıklar neler?

Dişlerin çene üzerindeki dizilimleri, dişler sürdükten sonra bazı kuvvetlerin etkisiyle belirlenir. Bu kuvvetler dudak hareketleri, yanak kaslarının hareketleri, dilin itme kuvveti, karşı dişin oluşturduğu basınç, yutkunma sırasında ağız içerisinde oluşan atmosfer basıncıdır.

Süt dişlerinin pozisyonlarına bakarak bu kuvvetler hakkında bilgi sahibi olunabilir. Çünkü süt dişlerini hatalı kapanışa iten bir kuvvet, sürekli diş dizisinde de aynı probleme neden olabilir. Bu değişikliklerin, sapmaların farkında olursak sürekli dişlerin gelişiminde bir değişikliğe neden olmalarına engel olabiliriz.

En sık ve en erken görülen hatalı kapanış nedenlerinden biri dudak ısırmadır. Böyle bir alışkanlığı olan bir çocukta alt dudak üst dudaktan daha kırmızıdır. Başlangıçta geçici bir alışkanlık olarak görülebilir ancak çok dikkatli olunmalıdır çünkü dudak emme ya da ısırma alışkanlığından bir çocuğu vazgeçirmek aylarca sürebilir. Özellikle üç yaşından önce bu alışkanlıktan vazgeçirmiş olmak gerekir. Bu yaştan sonra hem kazanılmış bir alışkanlıktan çocuğu vazgeçirmek zorlaşır hem de alışkanlığın dişler üzerinde neden olduğu şekil bozukluklarının geri dönüşümü güçleşir.

Çocuklarda görülen bir başka kötü alışkanlık yanak ısırmadır. Çocuk yanak ısırma hareketini dişler ve ağız kapalıyken yaptıklarından, anne-babaların fark etmekte en çok zorlandıkları alışkanlık budur. Ağız içinde ısırılan bölgede şişliklere neden olabilir. Alışkanlık tespit edildiğinde çocuğa bu alışkanlığın neden olduğu şişlik ve bu hareketin dışa vuran işaretleri çocuğa ayna karşısında gösterilmelidir.

Çocuğu sürekli uyarmak ve izlemek gerekir. Çünkü ağız içerisinde sürekli ısırmaya bağlı olarak oluşan bu şişlikler kronikleşir ve ciddi sonuçlara neden olabilir.

Tırnak yeme; birçok çocukta sıklıkla karşılaşılan kötü alışkanlıklardandır. Genellikle çocuklarda bu alışkanlık 2 yaşlarında başlar.

Tırnak yiyen çocukların ön keser dişlerinde yan dönmelerin olduğu ve dişlerin kesici kenarlarında aşınmaların olduğu göze çarpar. Ayrıca ellerdeki tüm mikropların ağız içerisine taşınmasına da neden olmaktadır.

Çocuğa bu alışkanlığın neden olabileceği bu kötü sonuçlar hakkında bilgi verilmeli, tırnaklarındaki kötü görüntü gösterilmeli ve çocuk sürekli izlenmelidir. Özellikle arkadaşlarının onu bu konuda yadırgaması oldukça etkili olur.

Ailelerin en çok şikayette bulunduğu bir başka alışkanlık da diş gıcırdatmadır. Diş gıcırdatma alışkanlığı nedeni ile dişlerde aşınmalar meydana gelir; ayrıca bu alışkanlık süt dişlerinin değişmesinde gecikmelere de neden olabilmektedir. Tüm bunlar da zaman içerisinde çeneler arasında hatalı kapanışın oluşmasına neden olabilir.

Diş gıcırdatma alışkanlığı olan büyük hastalarda gece takılan ısırma plakları hazırlanıp diş gıcırdatması önlenebiliyor. Ancak çocukların bu plakları kullanmayı kabul etmesi ve her gece bu plaklarla uyumasını beklemek oldukça güçtür. Yapılması gereken, diş gıcırdattığı sırada çocuğu uyandırmak ve tekrardan uykuya dalmasını sağlamaktır. Diş gıcırdatma, gerginliği ortadan kaldıran bir kas alışkanlığı olarak ifade edilmektedir. Bu nedenle bir çocuk psikoloğundan da yardım istenebilir. Aynı zamanda pedodontist (çocuk dişleri uzmanı) de bu konuda bilgilendirilmelidir. Çünkü şiddetli diş gıcırdatma alışkanlığı süt dişlerinin değişme zamanını geciktirdiğinden, değişme zamanı geldiği halde düşmeyen süt dişlerinin çekimi gerekebilir.

Diş sistemini kötü etkileyen bir başka kötü alışkanlık da parmak emme ve yabancı cisimleri ağızda tutma alışkanlığıdırBattaniye köşesi, ayakkabı bağı, oyuncak gibi nesneleri emmeyi de çocuklar alışkanlık haline getirebilirler. Tüm bunlar zaman içerisinde özellikle ön bölgedeki dişler arasında açıklıkların oluşmasına ve dişlerde şekil bozukluklarına, dolayısıyla da hatalı kapanışlara neden olabilmektedir.

Özellikle 3 yaşından sonra devam eden bu alışkanlıkların çenelerde oluşturduğu şekil bozukluklarının geri dönüşümü olmaz ve ileriki yaşlarda ortodontik tedavi gereksinimi kaçınılmaz olur. Emziklerin de çok uzun süre kullanılması yine şekil bozukluklarına neden olabilmektedir. Ancak bu nedenle çocukların emzik emmesine hiç izin vermemek de doğru olmaz. Çünkü emme duygusu çocuklar için bir ihtiyaçtır. Ayrıca çene gelişimi için de büyük önem taşır. Normalde çocuklar 2-3 yaşına kadar kendilerinden bu alışkanlığı bırakırlar.

3 yaşından sonra ısrarla bu alışkanlığa devam ediyorsa, anne-baba işe karışmalı ve çocuğu bu alışkanlığından vazgeçirmek için bilinçlendirmeye çalışmalıdır. Her zaman nazikçe uyarmalı ve bu konuda sabırlı olunmalıdır.

Kötü alışkanlıklara sahip olan çocuklarda alışkanlığı engellemeye çalışmadan önce neden yapıldığını araştırmak büyük önem taşır. Çocuklar çoğu zaman bu alışkanlıklarının farkında olmuyorlar. Öncelikle çocuğun bu konuya dikkatini çekmek gerekir.

Çocuk bir alışkanlığı olduğunu ve bunu yapmaması gerektiğini öğrendikten sonra ona hatırlatıcı ve yardımcı olucu bazı malzemeler önerebiliriz. Örneğin parmak emme alışkanlığı olan bir çocuğa geceleri uykuda eldiven giydirmek ve gündüzleri de emdiği parmağa bant yapıştırmak gibi. Çocukları kazandıkları alışkanlıktan vazgeçirmek kolay olmaz ve çok uzun sürebilir. Ancak sabırlı olunmalıdır ve gerekirse yardım almaktan kaçınılmamalıdır.